Hạt dổi là gì? Lợi ích của hạt dổi – Cách sử dụng hạt dổi làm gia vị món ăn 

Hạt dổi là một loại gia vị rất đặc biệt của núi rừng Tây Bắc, chúng thường dùng để nêm nếm gia vị và chế biến món ăn. Ngày nay, không chỉ ở miền núi mới có dổi, dưới sự phát triển của giao thông và du lịch, loại hạt này đã gần hơn với người dân miền xuôi qua món ăn đặc sản như thịt trâu gác bếp, lạp xưởng… Vậy hạt dổi là gì? Chúng có lợi ích như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này nhé!

1. Hạt dổi là gì? 

Dổi là loại cây rừng mọc trong tự nhiên, cây thân gỗ cao và rất ít cành. Theo đó vào tháng 10, 11, người đồng bào ở vùng cao Tây Bắc sẽ đi lượm hạt dổi rụng để bán. 

Ở nước ta gồm có 2 loại cây dổi, loại lấy gỗ được gọi là cây dổi tẻ và loại lấy hạt là cây dổi nếp. Cây dổi tẻ có hạt cứng, mùi vị rất hắc nên không được dùng để làm gia vị, trái ngược với đó thì loại dổi nếp lại rất thơm, mang đi phơi khô thì còn thơm hơn nhiều lần nên được dùng làm gia vị với tên gọi là “Vàng đen Tây Bắc”. 

Hơn nữa, chính vì rất khó khăn trong việc nuôi trồng và thu hoạch, dổi vốn rất khan hiếm và ngày càng đắt đỏ. Để có thể kết quả lấy hạt, cây dổi nếp phải mất đến 5 năm để phát triển, tuy nhiên, phải có tuổi đời trên 10 năm thì cây mới có thể sản sinh ra lượng hạt ổn định từ 3kg trở lên.

Trong khi đó những cây dổi mới lớn chỉ cung cấp từ 0,5 đến 0.7kg. Ngoài ra, dổi là loại thân gỗ thẳng đứng và cao từ 15 đến 20m, ít cành. Vậy nên việc hái lượm thu hoạch diễn ra rất khó khăn. Thu hoạch dổi thường là những người bản địa giỏi leo trèo mới có thể thực hiện được, hoặc chờ cho đến khi dổi chín rụng xuống thì mới tiến hành đi thu gom. 

2. Hạt dổi có hương vị như thế nào? 

Ngày nay, dổi được sử dụng để làm gia vị cho nhiều món ăn, góp phần tạo nên một hương vị đặc trưng riêng biệt của núi rừng Tây Bắc. Đặc biệt, khi hạt dổi kết hợp với mắc khén tạo nên gia vị “hảo hạng” dùng để ướp và chấm nhiều món ngon như thịt trâu gác bếp, thịt nướng… 

Khác với những gia vị phổ biến ở trong bữa cơm gia đình Việt như hành, tỏi, tiêu, mùi hương của loại hạt này rất riêng biệt và khó trộn lẫn. Mùi dổi nướng sẽ thơm ngào ngạt và pha chút hăng nhè nhẹ, vị cay cay. Chính vì vậy, món ớt giấm măng chua ngâm hạt dổi từng được tiến vua đã nói lên giá trị đặc biệt của loại hạt này. 

3. Lợi ích của hạt dổi

3.1. Chữa bệnh tiêu hoá

Bên cạnh làm gia vị, dổi được coi là một vị thuốc quý có tác dụng quan trọng trong việc chữa bệnh tiêu hoá, xương cốt. Đặc biệt, khi ăn hạt dổi chung với các món ăn lạnh như tiết canh, ốc hay trứng vịt lộn sẽ giúp kích thích tiêu hoá và hạn chế tiêu chảy. 

3.2. Chữa bệnh xương khớp 

Nếu như mắc những bệnh như thoái hoá khớp, bị thoát vị đĩa đệm hay gai cột sống, bạn có thể sử dụng hạt cây dổi để ngâm rượu và uống dần. 

3.3. Sử dụng làm gia vị

Hạt dổi rất được ưa chuộng dùng làm gia vị ướp các loại thực phẩm hoặc làm nước chấm thịt trâu, thịt heo cũng rất thơm ngon. 

4. Hướng dẫn sử dụng hạt dổi 

Hạt dổi khi muốn sử dụng làm gia vị chấm hay tẩm ướp thực phẩm thực phẩm thì trước tiên phải nướng và giã hạt thật mịn.

Dổi ngon và thơm nhất là khi được nướng ở than củi hoặc bếp ga dưới lửa nhỏ. Theo đó, bạn chỉ cần dùng đũa gắp và hơ ở trên than hồng rồi xoay đều tay, khi ngửi thấy mùi thơm và hình dáng hạt phồng lên là có thể dùng được.

Sau khi nướng hạt xong, hãy lập tức giã ra ngay khi chúng còn nóng và giòn. Điều này nhằm tạo ra loại gia vị hảo hạng nhất cho món ăn sắp tới của mình. 

Dưới đây là một số lưu ý khi nướng hạt dổi:

• Nướng hạt ở trên bếp than cũng tương tự ở trên bếp gas, tuy nhiên bạn nên giơ cao hạt để tránh cho cháy khét
• Trái ngược với mắc khén phải rang, dổi phải nướng mới có hương vị thơm ngon và chuẩn vị. 
• Khi nướng, hãy xoay đều mọi mặt của hạt dổi để tránh tình trạng mặt sống, còn một mặt thì cháy đen.
• Hãy lựa chọn đũa tre để dễ gắp, không bị trơn, trượt hay rơi khi nướng hạt dổi.
• Không sử dụng hạt dổi cháy vì thường có vị đắng và không ngon. 

5. Tiết lộ một số công thức nước chấm ngon từ hạt dổi 

Hạt dổi ngon nhất là khi được chấm chung với những loại thịt như thịt trâu, thịt vịt quay, thịt ngan, thịt lợn hoặc lòng lợn luộc cũng rất ngon. Dưới đây là một số công thức pha nước chấm từ hạt dổi mà bạn có thể tham khảo: 

• Chẩm chéo: Đồ chấm này được làm từ mắc khén, hạt dổi, muối, ớt, tỏi, gừng cùng các loại rau thơm tùy vào sở thích. Đây là công thức gia vị chấm khá phức tạp, cầu kỳ hơn nên sử dụng rộng rãi trong cộng đồng người Thái đen. 
• Chẳm: Cách pha thức chấm này sẽ sử dụng nguyên liệu đơn giản hơn chẩm chéo nên thường được người Thái trắng thường xuyên sử dụng. Theo đó, pha chẳm bao gồm: hạt dổi, mắc khén, bột canh, ớt tươi trộn đều với tỷ lệ tương đồng nhau, tạo nên một hỗn hợp cay bùi đặc trưng của núi rừng Tây Bắc. 
• Muối trộn với hạt dổi: Muối sau khi rang vàng, trộn đều với hạt dổi được giã mịn đã cho ra một thức chấm đơn giản, dễ dàng thực hiện nhưng vẫn đảm bảo sự tròn trịa về hương và vị (ngoài ra bạn vẫn có thể thay thế muối rang bằng bột canh). 

6. Gợi ý một số món ăn ngon khi ướp với hạt dổi

Cá nướng Pa Pỉnh Tộp: Đây là món đặc sản Tây Bắc trứ danh, loại cá này khi ướp chung với hạt dổi tạo nên hương vị thơm ngon và đậm vị hơn. VỚi đặc tính càng nướng càng dậy mùi, hạt dổi sẽ làm cho món ăn trở nên thơm nồng và hấp dẫn hơn nhiều.

Thịt nướng: Món thịt nướng sẽ được nâng tầm hương vị khi được ướp chung với mắc khén và hạt dổi. 

Thịt trâu/bò gác bếp và lạp xưởng: Hương vị món ăn truyền thống của người Tây Bắc luôn gây ấn tượng khó quên. Bí quyết nằm ở gia vị hạt dổi cùng mắc khén mà người đồng bào dân tộc thiểu số đã khéo léo nêm nếm cùng rồi treo lên giàn bếp. Dưới làn khói ban chiều, thịt gác bếp khô lại, thịt rất ngọt và có hương vị thơm ngon.  

Sử dụng hạt dổi làm món ăn tiết canh: Chỉ cần tán nhỏ hạt dổi đã nướng và rắc lên tiết canh đảm bảo hương vị thơm ngon hấp dẫn vô cùng.

Có thể thấy hạt dổi chính là thứ gia vị đặc trưng của núi rừng Tây Bắc, tạo nên hương vị tuyệt vời khó quên cho món ăn ở nơi đây. Hy vọng rằng những thông tin kể trên, bạn đã hiểu hơn được về loại gia vị đặc biệt này và thử để nêm nếm cho bữa ăn gia đình thêm phần lạ miệng. 

>>>Đọc thêm: Hoa hồi là gì? Hoa hồi có tác dụng gì? Cách sử dụng hoa hồi