Nếu đã từng dừng chân ở Tây Bắc, ắt hẳn bạn đã được trải nghiệm ẩm thực đặc sắc giữa núi rừng đại ngàn với hương vị đặc biệt khó quên. Trong đó, hạt mắc khén được mệnh danh là “nữ hoàng” của các loại gia vị được rất nhiều yêu thích. Vậy hạt mắc khén là gì? Chúng có công dụng như thế nào và cách sử dụng ra sao? Tất cả sẽ được Vua Nệm giải đáp đầy đủ và chi tiết nhất.
Nội Dung Chính
1. Hạt mắc khén là gì?
Vùng núi Tây Bắc điệp trùng, trắc trở, sương mù bao phủ quanh năm đã được thiên nhiên ưu ái ban tặng cho một loại gia vị mà không phải nơi nào cũng có được, đó là mắc khén (hay còn được gọi là má khén).
Mắc khén là một loại cây mọc rất nhiều ở Tây Bắc, vào mùa đông đến, hạt mắc khén từ những cây cao sẽ rụng xuống và được người dân thu hoạch, phơi khô, bảo quản. Theo đó, hạt mắc khén có công dụng tương tự như hạt tiêu ở trên thị trường Việt Nam với mùi thơm rất đặc trưng.
Hầu hết những món ăn của người đồng bào dân tộc Thái ở nơi đây đều sử dụng mắc khén để làm gia vị. Chúng rất thích hợp sử dụng với thịt trâu gác bếp. chẩm chéo, cá nướng… góp phần đưa nền ẩm thực Tây Bắc nức tiếng gần xa.
2. Hạt mắc khén có lợi ích gì?
Bên cạnh làm gia vị và tẩm ướp thực phẩm, mắc khén có rất nhiều tác dụng dược lý như:
Đông y cho rằng mắc khén có tác dụng trừ hàn, ôn trung, hỗ trợ tiêu hoá và sát hồi trùng, chủ trị đau bụng do bị cảm lạnh, tẩy giun sán, thổ tả, nhức răng, đau nhức xương khớp, cảm lạnh…
Trong khi đó theo nghiên cứu hiện đại, hạt mắc khén có công dụng như sau:
- Kháng khuẩn: Thành phần alcaloid và tinh dầu ở trong hạt mắc khén có khả năng ức chế một số chủng vi khuẩn, virus.
- Giảm đau: Sử dụng rượu ngâm mắc khén để xoa bóp sẽ làm giảm đau trong những trường hợp như mắc bệnh xương khớp, tụ máu, bầm tím ngoài da.
3. Hướng dẫn chế biến hạt mắc khén đúng cách
Tương tự như hạt dổi, mắc khén phải được nghiền ở dạng bột và sử dụng đến đâu sơ chế đến đó. Để dậy hương thơm, mắc khén khô được rang đều ở trên chảo nóng. Tuy nhiên vì loại hạt này chứa nhiều tinh dầu nên sau khi rang phải để nguội từ 30 đến 40 phút mới mang đi giã, nghiền hoặc xay thành bột. Điều này sẽ giúp cho bột không bị vón cục bởi tinh dầu.
Mắc khén là gia vị không thể thiếu trong những món ăn đặc sắc của Tây Bắc, chúng thường được sử dụng để chế biến cùng:
- Món nướng: Mắc khén được sử dụng để làm gia vị ướp các món nướng, nhất là khi kết hợp thêm với hạt dổi, món ăn sẽ có mùi hương thơm phức. Nổi bật trong đó là các món gà tre nướng, cá suối nướng… rất hấp dẫn thực khách.
- Làm gia vị cho các món khô truyền thống: Mắc khén sẽ góp phần làm tăng hương vị món thịt gác bếp nổi tiếng của người đồng bào dân tộc thiểu số.
- Gia vị chấm: Chỉ cần sử dụng bột mắc khén kết hợp với muối hoặc nước mắm là bạn đã có ngay một chén nước chấm thơm ngon. Phức tạp hơn, bạn có thể thử sức làm món nước chấm chẩm chéo “thần thánh” được người người biết đến.
4. Những món ăn ngon từ hạt mắc khén Tây Bắc ngon nhất
Những món nướng như cá nướng, thịt nướng, gà nướng, thịt trâu gác bếp… khi được nêm thêm thứ hạt này sẽ có hương vị thơm ngon gấp vạn lần. Dưới đây là một số cách sử dụng hạt mắc khén thơm ngon mà chị em nội chợ nào cũng dễ dàng áp dụng tại gia đình, bỏ túi ngay:
4.1. Thịt ba chỉ nướng
Mắc khén đặc biệt thích hợp nêm nếm cho các món nướng, nhất là thịt ba chỉ. Chỉ cần tẩm ướp thêm chút mắc khén vào trong từng thớ thịt cho ngấm, sau đó mang nướng cả tảng, đến khi thịt vàng đều là có thể thưởng thức rồi. Đặc biệt, nếu chị em mua được các loại thịt lợn mán, thịt lợn rừng săn chắc và không quá mỡ thì hương vị sẽ tăng gấp bội phần.
4.2. Cá nướng
Cá nướng trong tiếng Thái có nghĩa là Pa Pỉnh Tộp. Từ lâu, người dân ở vùng núi Tây Bắc đã biết kết nhiều loại gia vị của núi rừng, trong đó có mắc khén để gia tăng sự thơm ngon của món cá rừng nướng hảo hạng.
Ngày nay, chị em có thể kết hợp mắc khén với những loại cá quen thuộc như cá chép, cá quả, cá rô phi… cũng rất thơm ngon và hấp dẫn.
4.3. Thịt trâu gác bếp
Thịt trâu gác bếp còn được gọi là thịt trâu khô, trâu hun khói… được chế biến từ phần thăn và bắp trâu tươi. Theo đó, thịt trâu sẽ được tẩm ướp gia vị bao gồm hạt dổi và mắc khén cho thấm đượm, sau đó sẽ trải qua quá trình gác bếp phức tạp bằng củi để cho ra thành phẩm là miếng thịt trâu cay tê tái và vị ngọt đầu lưỡi. Món ăn ngày có nguồn gốc từ người dân tộc Thái đen ngày xưa, thời điểm mà chưa có tủ lạnh xuất hiện, người dân đành mang đi sấy khô để bảo quản thịt được lâu hơn.
Ngày nay, thịt trâu gác bếp trở thành đặc sản của núi rừng Tây Bắc rất được bà con yêu thích. Thậm chí, món thịt trâu này đã tạo nên cơn sốt ở khắp mọi miền đất nước.
4.4. Chẩm chéo
Chẩm chéo là thức chấm tinh túy của ẩm thực vùng núi Tây Bắc và tất nhiên sẽ không thể thiếu hạt mắc khén.
Có hai loại chẩm chéo khô và chẩm chéo ướt. Nguyên liệu cơ bản bao gồm muối hạt to, mì chính, mắc khén, ớt rừng, các loại rau thơm như rau mùi tàu, rau húng… đem giã và trộn đều với nhau. Thành phẩm cuối cùng là nước chấm có vị cay cay, rất thơm và tê tê ở đầu lưỡi.
5. Hướng dẫn cách bảo quản hạt mắc khén để dùng quanh năm
Nếu chọn mua mắc khén đã được rang xay sẵn rồi đóng hộp thì bạn chỉ cần sử dụng để làm gia vị và tẩm ướp trực tiếp rất đơn giản. Tuy nhiên, thứ gia vị độc nhất này của Tây Bắc ngon nhất là mua hạt khô dự trữ và dùng đến đâu rang đến đó.
Khi rang hạt mắc khén, chỉ nên lấy số lượng hạt vừa đủ, mang lên chảo cho nóng rồi đảo đều tay ở lửa vừa, khi hạt toả ra mùi thơm đặc trưng thì bỏ ra để cho hạt nguội. Sau đó cho hạt vào cối và giã tay cho đến khi hạt vỡ và không quá vụn. Sử dụng thành phẩm thu được để chế biến món ăn, nếu không dùng hết thì cho vào lọ khô ráo và bảo quản ở nơi thoáng mát.
Dù là hạt nguyên bản hay hạt mắc khén đã xay, bạn cũng cần bỏ vào lọ thật kín để bảo quản, điều này giúp tránh cho hạt không bị mất mùi. Hơn nữa, bạn cũng không cần bảo quản ở trong tủ lạnh, chỉ cần để ở nơi râm mát là được rồi.
Trên đây là những thông tin hữu ích về hạt mắc khén mà Vua Nệm muốn gửi đến bạn đọc. Hy vọng rằng bài viết này sẽ giúp bạn có thêm thông tin hữu ích. Chúc bạn góp nhặt cho mình công thức nấu ăn phù hợp để trổ tài đầu bếp cho những người thân yêu.
>>>Đọc thêm: Hoa hồi là gì? Hoa hồi có tác dụng gì? Cách sử dụng hoa hồi
