Vai trò của các chất dẫn truyền thần kinh đối với giấc ngủ

Các chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò quan trọng đối với tâm lý cũng như sức khỏe con người. Những trạng thái vui buồn, hỷ nộ ái ố của chúng ta đều do tác động của các chất dẫn truyền này tiết ra trên não bộ.

Vậy các chất dẫn truyền thần kinh là gì? Cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

1. Chất dẫn truyền thần kinh là gì?

Chất dẫn truyền thần kinh là các chất hóa học nội sinh, được tạo ra nhờ sự tổng hợp các chất đơn giản có trong thức ăn, như axit amin. Các chất dẫn truyền thần kinh hoạt động với chức năng truyền các tín hiệu từ một nơ-ron đến một tế bào khác trong cơ thể.

2. Vai trò của chất dẫn truyền thần kinh đối với cơ thể

Với áp lực và cường độ làm việc dày đặc như ngày nay, não bộ của con người luôn phải làm việc trong tình trạng quá tải, thiếu hụt các chất dẫn truyền. Nếu thiếu hụt chất dẫn truyền thần kinh, cơ thể bạn sẽ mắc phải các dấu hiệu như: mất ngủ, không có khả năng tập trung, giảm trí nhớ, chóng mặt, đau đầu, rối loạn cảm xúc…Từ đó, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống cũng như chất lượng giấc ngủ của con người.

3. Phân loại các chất dẫn truyền thần kinh

Có rất nhiều chất dẫn truyền thần kinh trong hệ thần kinh trung ương. Tuy nhiên, hai chất dẫn truyền thần kinh phổ biến và đóng vai trò quan trọng nhất là: Acetylcholine và Dopamine. Serotonin là chất dẫn truyền kế tiếp không thể thiếu đối với hệ thống não bộ. Nếu các chất dẫn truyền thần kinh này bị thiếu hụt hoặc rối loạn, cơ thể dễ mắc các bệnh nghiêm trọng, đặc biệt là các bệnh lý liên quan đến não bộ và hệ thần kinh của con người.

3.1 Acetylcholine

Acetylcholine là chất dẫn truyền thần kinh đầu tiên được nhà khoa học Otto Loewi phát hiện ra. Đây là chất trung gian hóa học, được tìm thấy ở khắp cơ thể, gồm: hành não, cầu não, tiểu não, thân não, não trung gian, vỏ não và đặc biệt có ở trong thể vân. Chất dẫn truyền Acetylcholine có tác dụng cường phó giao cảm trên khắp các bộ phận cơ thể như: co đồng tử (trên mắt), giảm nhịp tim và huyết áp (trên hệ tuần hoàn), tăng cường hoạt động tiết nước bọt, nước mắt (tuyến ngoại tiết)…

Bân cạnh đó, chức năng chính của Acetylcholine là điều khiển sự vận động của các cơ bắp. Dó đó, chất dẫn truyền này có liên quan mật thiết đến chu kỳ ngủ REM. Ngoài ra, chất Acetylcholine cũng là nguyên nhân sơ khởi cho các bệnh về nhược cơ, hay chứng Alzheimer.

Acetylcholine được xem là chất dẫn truyền thần kinh kích thích; do đó, nếu cơ thể thiếu chất này có thể làm thay đổi nhận thức cũng như hành vi con người, thậm chí dẫn đến tình trạng trí tuệ bị sa sút.

3.2 Dopamine

Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh ức chế, có tác động tích cực đến tâm lý và cảm xúc của con người. Các đường truyền dopamine tác động trực tiếp lên phần vỏ não trước trán – bộ phận có chức năng ghi nhớ, giải quyết vấn đề, tư duy, và học ngôn ngữ. Không chỉ vậy, chất dẫn truyền Dopamine còn tác động đến cảm xúc và tâm lý của con người vì nó có sự kết nối với hạch hạnh nhân.

Khi bạn có tâm trạng vui vẻ, cảm giác hưng phấn, tràn đầy năng lượng, tức là lượng hormon dopamine trong cơ thể được giải phóng với số lượng lớn. Trái ngược điều đó, nếu bạn có tâm trạng chán nản, khả năng tập trung kém, điều đó đồng nghĩa với việc lượng dopamine trong cơ thể đang ở mức thấp.

Trên thực tế, lượng dopamine thường tồn tại trong các chất có cồn như: rượu, bia… và trong các chất gây nghiện như: cần sa, ma túy đá… bởi vì hormon dopamine có chức năng thúc đẩy động lực và sự tưởng thưởng đối với chủ thể sử dụng.

Chất dẫn truyền thần kinh Serotonin là một chất trung gian hóa học của hệ thần kinh trung ương. Serotonin ảnh hưởng trực tiếp đến các chức năng quan trọng của cơ thể như: khả năng ghi nhớ, khả năng điều hòa nhiệt độ, và kích thích sự thèm ăn của cơ thể…Do đó, chất dẫn truyền này có vai trò rất quan trọng đối với giấc ngủ của mỗi người. Các bệnh lý về thần kinh như: trầm cảm, rối loạn giấc ngủ hay rối loạn cảm xúc đều do sự thiếu hụt chất Serotonin gây ra.

Chính vì những lý do đó, nhiều loại thuốc ngày nay được bào chế nhằm tăng lượng Serotonin trong cơ thể giúp dễ ngủ, điều hòa tính khí và chữa trị các bệnh tâm lý thường gặp.

3.4 GABA

GABA là chất ức chế dẫn truyền thần kinh, được tạo ra từ các aminoacid-glutamic acid trong não bộ. Chất dẫn truyền này giúp giảm bớt hoạt động của các nơ-ron thần kinh, từ đó duy trì não bộ hoạt động một cách bình thường và ổn định. Ngoài ra, chất ức chế này cũng ngăn cản các đường truyền lo lắng, căng thẳng đến vùng thần kinh trung ương.

Nếu cơ thể thiếu hụt chất dẫn truyền GABA, bạn sẽ dễ rơi vào tình trạng mất ngủ, trầm cảm, lo lắng, và huyết áp không ổn định.

3.5 Norepinephrine

Norepinephrine là một chất dẫn truyền thần kinh đem đến sự tỉnh táo và cảnh giác cho cơ thể. Chất dẫn truyền này có liên quan đến các tế bào thần kinh ở dưới cùng của thân não. Do đó, khi tế bào thần kinh bị kích thích, vùng vỏ não sẽ hoạt động mạnh mẽ và đánh thức cơ thể tỉnh giấc ngủ.

Norepinephrine được xem là một công cụ hiệu quả như chiếc đồng hồ báo thức; ngoài ra, chất dẫn truyền này còn có chức năng hình thành ký ức cho não bộ của cơ thể.

3.6 Steroid

Chất dẫn truyền thần kinh Steroid là một chất hóa học, do cơ thể sản sinh ra. Các quá trình của cơ thể như: sinh trưởng, phát triển và sinh sản đều có sự hỗ trợ của Steroid, giúp cân bằng nội tiết tố. Ngoài ra, chất dẫn truyền Steroid còn có tác dụng thúc đẩy chu kỳ ngủ REM, giúp phụ nữ hậu mãn kinh có được giấc ngủ ngon và chất lượng.

3.7 Orexin

Orexin là một chất dẫn truyền thần kinh được các nhà khoa học phát hiện ra vào những năm 1990, có tác động đến não bộ của cơ thể. Chất dẫn truyền này giúp duy trì sự tỉnh táo; ngoài ra, nó còn có các tác dụng khác như: kiểm soát cân nặng, giảm bớt căng thẳng và hạn chế sự lão hóa của cơ thể.

3.8 Adenosine

Adenosine là chất dẫn truyền thần kinh được sản xuất trong quá trình trao đổi chất. Nó gây ức chế lên tế bào thần kinh, từ đó thúc đẩy quá trình thức giấc của cơ thể. Thời gian thức dậy và thời gian ngủ là hai giai đoạn sản sinh nhiều chất Adenosine nhất. Ngoài ra, sự thiếu hụt của chất dẫn truyền này cũng gây ra tác động xấu đối với bệnh Alzheimer.

3.9 Melanin

Melanin là một sắc tố trong cơ thể được sản suất từ tuyến yên và đóng vai trò quan trọng trong quá trình cân bằng nội môi. Chất dẫn truyền này còn có tác dụng xác định màu da của cơ thể bạn. Bên cạnh đó, chất dẫn truyền Melanin còn có khả năng tăng lượng nước, lượng đường trong cơ thể, từ đó kích thích sự thèm ăn và buồn ngủ của mỗi người.

TỔNG KẾT

Các chất dẫn truyền thần kinh đều đóng vai trò quan trọng trong cơ thể người, đặc biệt là não bộ. Một số chất có tác dụng kích thích sự tỉnh táo, một số chất lại đảm nhận những vai trò khác, giúp thúc đẩy giấc ngủ ngon và hiệu quả hơn.

Nhìn chung, việc duy trì lượng chất dẫn truyền thần kinh ổn định sẽ giúp cơ thể chúng ta khỏe mạnh, và phòng tránh các bệnh về tâm lý cũng như thể chất. Hy vọng bài viết này giúp bạn hiểu hơn về khoa học-cơ thể để có phương pháp chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho bản thân và gia đình.

 Nguồn tham khảo: Verywellmind