Sạt lở đất: Nguyên nhân và kinh nghiệm phòng chống

Với sự gia tăng của biến đổi khí hậu, sạt lở đất đang trở thành mối lo ngại lớn hơn bao giờ hết. Bài viết này của Vua Nệm sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về nguyên nhân gây ra sạt lở đất và các biện pháp phòng chống hiệu quả. Qua đó, bạn sẽ nắm bắt được những kinh nghiệm cần thiết để giảm thiểu rủi ro và bảo vệ an toàn cho cộng đồng khi thiên tai xảy ra.

1. Sạt lở đất là gì và có bao nhiêu dạng?

Sạt lở đất là một hiện tượng địa chất xảy ra khi khối đá, lớp đất hoặc các mảnh vụn của đất đá trượt xuống một triền núi, đồi, hoặc một lớp địa tầng. Hiện tượng này có thể xảy ra ở bất kỳ đâu, từ các thành phố, thị trấn đến những khu vực đồi núi cao, do đó, các cơ quan chức năng cần thực hiện các hoạt động điều tra địa chất và quan trắc thực địa định kỳ để dự đoán các nguy cơ tiềm ẩn.

Theo USGS (Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ), hiện tượng sạt lở đất có thể được phân loại theo năm dạng dịch chuyển dựa trên độ dốc, gồm: sụt lún, lật, trượt, lan rộng và chảy. Trong khi đó, theo cách phân loại của BGS (Cơ quan Khảo sát địa chất Anh), sạt lở đất được chia thành bốn dạng chính, gồm: sụt, lật, trượt (bao gồm cả trượt quay tròn và trượt tịnh tiến) và chảy.

>> Tìm hiểu thêm: Lời cầu nguyện trước khi đi ngủ để có giấc ngủ bình an

2. Những nguyên nhân nào gây ra sạt lở đất?

Theo các nhà nghiên cứu, có ba yếu tố chính ảnh hưởng đến sự xuất hiện của sạt lở đất:

• Yếu tố địa chất: Sạt lở đất liên quan đến sự trượt xuống của đất đá từ sườn đồi, vì vậy yếu tố địa chất của khu vực cần được khảo sát đầu tiên. Các khu vực có địa hình yếu, bị đứt gãy dễ bị ảnh hưởng tiêu cực từ thời tiết, làm gia tăng nguy cơ sạt lở.
• Yếu tố hình thái và cấu trúc đất: Các khu vực có các lớp địa chất khác nhau, và cấu trúc của đất đá cùng thảm thực vật ảnh hưởng đến hình thái của khu vực đó. Ví dụ, rừng nguyên sinh với thảm thực vật và cây cổ thụ lớn giúp duy trì cấu trúc đất tốt hơn trong trường hợp mưa lớn hoặc động đất nhỏ, giảm nguy cơ sạt lở.
• Yếu tố hoạt động của con người: Hoạt động của con người tác động trực tiếp đến môi trường sống. Việc khai thác nông nghiệp không theo quy hoạch và nạn phá rừng có thể dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng. Đặc biệt, các công trình công nghiệp và dân dụng trên các triền núi hoặc dốc có thể làm suy yếu cấu trúc đất, dễ dẫn đến sạt lở trong tương lai.

Do đó, trước khi tiến hành xây dựng, lắp đặt hệ thống cấp thoát nước hoặc phát triển nông nghiệp, người dân cần tính toán cẩn thận để bảo đảm an toàn cho con người và tài sản.

3. Những khu vực nào có nguy cơ dễ bị sạt lở đất?

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã chỉ ra một số khu vực có nguy cơ cao bị sạt lở như sau:

• Các khu vực có địa hình dốc, đặc biệt là những vùng nằm ở đáy hẻm núi.
• Những vùng đất đã từng trải qua cháy rừng.
• Các khu vực bị biến đổi do hoạt động của con người, chẳng hạn như việc phá rừng hoặc xây dựng công trình.
• Những con kênh dọc theo các dòng suối hoặc sông.

4. Một vài dấu hiệu nhận biết nguy cơ sạt lở đất

Theo thông tin từ Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai, có thể nhận diện dấu hiệu của sạt lở đất qua các đặc điểm sau: mưa kéo dài nhiều ngày hoặc mưa lớn, xuất hiện các vết nứt trên tường nhà hoặc sườn đồi, cây cối bị nghiêng, nước sông suối chuyển màu đục, mặt đất có dấu hiệu phồng lên hoặc rung chuyển, kèm theo các âm thanh lạ từ lòng đất.

Ngoài ra, khi bắt đầu nghe thấy âm thanh của đất đá rơi và âm lượng tăng dần, mặt đất dịch chuyển theo chiều dốc, các lớp đất thụt xuống, hoặc có những âm thanh lạ như tiếng cây gãy hoặc đá va chạm, đây là dấu hiệu của sạt lở đất sắp xảy ra. Trong trường hợp này, cần nhanh chóng di dời khỏi khu vực nguy hiểm và thông báo cho chính quyền địa phương cũng như hàng xóm để được hỗ trợ kịp thời.

Bên cạnh đó, Ban Chỉ đạo khuyến cáo người dân cần giữ cảnh giác cao độ khi có dấu hiệu của lũ quét, đặc biệt là trong thời gian mưa lớn kéo dài. Tránh xa những khu vực có nguy cơ cao như triền núi và khu vực gần sông suối, và di chuyển lên khu vực cao hơn nếu cần.

>> Tìm hiểu thêm: Bật mí cách xử lý kính vỡ an toàn, đơn giản và dễ thực hiện

5. Những điều nên và không nên làm khi sạt lở đất

Để đảm bảo an toàn trong các tình huống có nguy cơ sạt lở đất, người dân cần ghi nhớ những điểm quan trọng sau đây:

• Theo dõi liên tục các thông tin cảnh báo về lũ quét và sạt lở đất từ các nguồn tin cậy.
• Thông báo ngay cho chính quyền địa phương và những người xung quanh khi phát hiện dấu hiệu nguy hiểm.
• Khi di dời, ưu tiên hàng đầu là bảo đảm tính mạng con người, sau đó mới đến tài sản. Cần di chuyển trẻ em, người già, người ốm, và phụ nữ trước. Địa điểm di dời đến nên là các cơ sở sinh hoạt cộng đồng như trường học, bệnh viện, hoặc các nhà kiên cố an toàn trong khu vực lân cận. Mang theo các nhu yếu phẩm cần thiết như nước uống, thực phẩm, thuốc men, quần áo, và đèn pin,…

• Không nên  tiếp cận hoặc đi qua những khu vực có dấu hiệu sạt lở đất.
• Không tham gia các hoạt động như đánh cá, vớt củi, hoặc bơi lội qua sông, suối trong thời điểm mưa lớn hoặc khi nước có dấu hiệu bất thường như chuyển màu đục.
• Không đi gần các khu vực cầu, cống khi dòng nước đang dâng cao và chảy mạnh.

Ngoài ra, để phòng tránh và giảm thiểu nguy cơ sạt lở đất, người dân hãy thực hiện những biện pháp sau:

• Luôn theo dõi các thông tin thời tiết từ báo chí, đài truyền hình về tình trạng mưa lớn và nguy cơ sạt lở đất.
• Tìm hiểu xem khu vực xung quanh nhà bạn đã từng xảy ra sạt lở đất hay chưa và chủ động quan sát các dấu hiệu cảnh báo.
• Kịp thời báo cáo cho chính quyền địa phương khi phát hiện dấu hiệu của sạt lở đất.
• Hướng dẫn các thành viên trong gia đình, đặc biệt là trẻ em, người già và người khuyết tật, về các biện pháp phòng tránh cần thiết.
• Tránh xây dựng nhà ở tại các khu vực đã từng xảy ra lũ quét, sạt lở đất, cũng như các khu vực ven sông, suối, sườn dốc hoặc gần các tuyến đường giao thông.
• Gia cố nhà cửa, thực hiện các biện pháp bảo vệ tạm thời, và khơi thông dòng chảy trước mùa mưa lũ.
• Chuẩn bị sẵn các nhu yếu phẩm như thực phẩm, nước uống, thuốc, dụng cụ sơ cứu y tế, đèn pin, cuốc, xẻng, và cuộn dây.
• Trồng cây và bảo vệ rừng để giảm thiểu nguy cơ sạt lở đất.

Như đã đề cập, sạt lở đất là một hiện tượng nguy hiểm có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với cộng đồng và môi trường. Việc hiểu rõ nguyên nhân và áp dụng các biện pháp phòng chống hiệu quả là vô cùng quan trọng để giảm thiểu rủi ro.