24 tiết khí là gì? Hướng dẫn tính 24 tiết khí trong năm 

Đối với những người nông dân thì chắc hẳn 24 tiết khí đã không còn là một khái niệm xa lạ nữa, thậm chí họ còn nằm lòng cách tính như thế nào. Tuy nhiên, với thế hệ trẻ ngày nay có thể đấy là một thuật ngữ khá lạ lẫm. Đó cũng là lý do mà chúng tôi muốn chia sẻ bài viết này!

1. Tìm hiểu 24 tiết khí là gì?

1.1. Khái niệm

24 tiết khí là một cách gọi khác của 24 điểm đặc biệt nằm trong quỹ đạo chuyển động của Trái Đất trong năm. Theo như các nhà khoa học nghiên cứu thì khi Trái Đất quay xung quanh Mặt Trời trong 365 ngày sẽ tạo ra 24 điểm đặc biệt và mỗi điểm này cách nhau đúng 15 độ.

Bạn có thể tìm ra 24 điểm đặc biệt ấy khi xem lịch tiết khí. Cụ thể, nếu chia mặt phẳng của không gian thành 360 độ thì những ngày mà Mặt trời nằm tại các kinh độ: 0⁰, 15⁰, 30⁰, 45⁰, 60⁰, 75⁰, 90⁰, 105⁰, 120⁰, 135⁰, 150⁰, 165⁰, 180⁰, 195⁰, 210⁰, 225⁰, 240⁰, 255⁰, 270⁰, 285⁰, 300⁰, 315⁰, 330⁰, 345⁰ chính là tiết khí và có tổng cộng 24 tiết khí tất cả.

1.2. Phân loại

Tiết khí cũng được phân thành nhiều loại khác nhau. Và để phân loại 24 tiết khí người ta sử dụng những tiêu chí sau:

• 8 tiết khí đại diện cho nóng – lạnh thay đổi: 
  • Xuân Lập, Xuân phân
  • Lập Hạ, Hạ chí
  • Thu gom và thu gom phân bón
  • Lập Đông, Đông Chí

• 5 tiết khí đại diện cho sự thay đổi nhiệt độ:

• • • Tiêu Trì
    • Đại Trí
    • Trì Triều
    • Tiêu Hàn
    • Đại Hán

• 7 tiết khí liên quan tới nước, thủy và mưa:

• • • Vu Thủy
    • Cốc Vũ
    • Bạch Lộ
    • Tiết Hàn Lộ
    • Tiết Sương Giáng
    • Tiểu Tuyết
    • Đại Tuyết

• 4 tiết khí đại diện cho các hiện tượng:

• • Kinh Bẫy
  • Thanh Minh
  • Tiểu Man
  • Mang Chung

1.3. Ý nghĩa

Theo các ghi chép để lại thì 24 tiết khí có nguồn gốc từ dân tộc Bách Việt và dần dần trở nên phổ biến hơn, được sử dụng ở nhiều quốc gia phương Đông, ví dụ như Trung Quốc, Nhật Bản,… và cả Việt Nam để phục vụ cho mục đích lập lịch. 

Từ thời xa xưa con người đã có các tính lịch thời tiết rất vi diệu và có độ chính xác cao thông qua việc kết hợp giữa lịch thời tiết tháng với tuần trăng và năm với thời tiết. Nhờ vậy mà họ có thể đưa ra dự báo trước về sự thay đổi của ngày – tháng – năm cũng như sự chuyển giao thời tiết, giữa mùa với mùa. Mục đích của việc này là để tiến hành canh tác, trồng trọt phù hợp với mùa và khí hậu, giúp tăng hiệu quả, năng suất.

Ngoài ra, 24 tiết khí còn được sử dụng để xác định ngày tốt, ngày xấu và việc gì nên cũng như không nên làm để có thể gặp thuận lợi, tránh trắc trở, thất bại.

2. Cách tính tiết khí trong năm

2.1. Tiết khí mùa xuân 

Kỳ nghỉ mùa xuân

Đây là kỳ nghỉ báo hiệu sự khởi đầu của một năm mới. Hàng năm lễ hội mùa xuân sẽ rơi vào ngày 04 hoặc 05/02 Dương lịch. Khi này Mặt Trời sẽ ở 315 độ. 

Tiết Vũ Thụy 

Là thời điểm mưa nhiều và ẩm ướt nhất trong năm. Gió thổi thường sẽ mang theo cả hơi ẩm, khiến nhà xuất hiện cảm giác nhớp nháp. Thời điểm Tiết Vũ Thụy diễn ra thường là ngày 19 hoặc 20/02 Dương lịch. Khi này Mặt Trời sẽ ở 330 độ. 

Bài học về màn trập

Hay có thể hiểu là con sâu thức dậy. Khi mùa xuân về, cây cối bắt đầu đâm chồi nảy lộc cũng chính là thời điểm sâu bọ thức dậy. Thời điểm màn trập diễn ra thường vào ngày 06 hoặc 07/03 Dương lịch. Khi này Mặt Trời sẽ ở 345 độ. 

Lập Xuân

Cũng chính là khoảng thời gian giữa mùa xuân. Sau khi qua Lập Xuân, Mặt Trời sẽ dần di chuyển lên Bắc bán cầu khiến cho thời tiết ấm dần lên và ngày dài lên, đêm ngắn hơn. Thời điểm diễn ra Lập Xuân là ngày 21 hoặc 22/03 Dương lịch. Mặt Trời khi này ở 0 độ.

Lễ hội viếng mộ

Còn được gọi là lễ Thanh Minh. Trời quang mây tạnh, không khí mát mẻ, thoải mái, thích hợp đi viếng mộ. Thời điểm diễn ra lễ hội viếng mộ là ngày 04 hoặc 052/04 Dương lịch. Mặt Trời khi này ở 15 độ.

Tiết Cốc Vũ

Báo hiệu sắp chuyển sang hè, xuất hiện những trận mưa lớn như trút nước. Đồng thời cũng nhờ vậy mà cây cối trở nên xanh tươi, phát triển. Thời điểm diễn ra Tiết Cốc Vũ là ngày 20 hoặc 22/04 Dương lịch. Mặt Trời khi này ở 30 độ.

2.2. Tiết khí mùa hè

Tiết Lập Hạ

Dùng để chỉ thời gian đầu mùa hè. Khi này nhiệt độ bắt đầu tăng cao, nắng cũng gay gắt hơn. Ngoài ra còn xuất hiện giông bão, sấm chớp. Tuy nhiên cũng bởi thế mà cây cối phát triển nhanh hơn. Thời điểm diễn ra Tiết Lập Hạ là ngày 06 hoặc 07/05 Dương lịch. Mặt Trời khi này ở 45 độ.

Người đàn ông nhỏ bé

Ý nghĩa khác hoàn toàn với tên gọi, chỉ những nhóm nhỏ. Vào tiết này thường dễ xuất hiện các trận mưa mùa hạ và lũ nhưng nhỏ. Thời điểm diễn ra tiết này là ngày 21 hoặc 22/05 Dương lịch. Mặt Trời khi này ở 60 độ.

Mục Mang Chủng

Thời điểm hoa màu, ngũ cốc được mùa. Khí hậu lúc này khá nắng nóng nhưng sẽ xuất hiện những cơn mưa bất chợt, có thể đi kèm với sấm sét. Đồng thời còn có thể thấy cả các đường vân đang lên của ngôi sao. Mục Mang Chủng rơi vào ngày 05 hoặc 06/06 Dương lịch. Mặt Trời ở 75 độ.

Hạ Chí 

Tức giữa mùa hè. Do đó nhiệt độ khá cao, nắng kéo dài, không khí nóng ẩm, ngày dài, đêm ngắn. Hạ Chí diễn ra vào ngày 21 hoặc 22/06 Dương lịch. Khi này mặt trời ở 90 độ.

Tiết Tiểu Trì

Thời tiết nắng nhẹ nhưng khá oi nóng. Thời điểm diễn ra Tiết Tiểu Trì có thể là ngày 07 hoặc 08/07 Dương lịch, khi Mặt Trời ở 105 độ.

Ngày Chó

Là ngày nắng gắt, nóng ẩm sau đó thì xuất hiện bão và áp thấp nhiệt đới. Ngày Chó diễn ra vào ngày 22 hoặc 23/07 Dương lịch khi Mặt Trời ở 120 độ.

2.3. Tiết khí mùa thu

Tiết Lập Thu

Chỉ đầu mùa thu khi thời tiết mát mẻ, dễ chịu. Tiết Lập Thu diễn ra vào ngày 07 hoặc 08/08 Dương lịch khi Mặt Trời ở 135 độ.

Phần Thử Nghiệm

Chỉ thời gian mưa lớn, khí hậu mát mẻ và thời tiết ngày thu càng rõ rệt hơn. Phần Thử Nghiệm diễn ra vào ngày 23 hoặc 24/08 Dương lịch khi Mặt Trời ở 150 độ.

Tiết Bạch

Khi này thì thời đã rất mát mẻ, xuất hiện nắng nhẹ. Ban đêm còn hơi se lạnh và có sương. Tiết Bạch diễn ra vào ngày 08 hoặc 09/09 Dương lịch khi Mặt Trời ở 165 độ.

Thu Phân

Dùng để chỉ khoảng thời gian giữa thu. Thu Phân diễn ra vào ngày 22 hoặc 23/09 Dương lịch khi Mặt Trời ở 180 độ.

Hân Tiết Lộ

Vào thời điểm này không khí rất mát mẻ. Những nước ở Bắc bán cầu, bao gồm cả Việt Nam sẽ nhận được ít ánh sáng Mặt Trời hơn. Vì thế mà ngày ngắn, đêm dài hơn, thời tiết cũng giảm nhiệt độ. Hân Tiết Lộ diễn ra vào ngày 08 hoặc 09/10 Dương lịch khi Mặt Trời ở 195 độ.

Tuyết rơi

Lúc này đã xuất hiện sương mù, đặc biệt là vào sáng sớm, chiều tối, đêm khuya, thậm chí còn kèm theo cả sương muối, rất có hại cho cây trồng. Tuyết rơi diễn ra vào ngày 23 hoặc 24/10 Dương lịch khi Mặt Trời ở 195 độ.

2.4. Thời tiết mùa đông

Tiết Lập Đông

Bắt đầu bước sang mùa đông, xuất hiện các đợt không khí lạnh từ phía Bắc. Nhiệt độ giảm xuống rất thấp, đặc biệt là vào sáng sớm và chiều tối. Tiết Lập Đông diễn ra vào ngày 07 hoặc 08/11 Dương lịch khi Mặt Trời ở 225 độ.

Tiểu Tuyết

Thời tiết đã xuất hiện tuyết rơi nhưng không nhiều. Tiểu Tuyết diễn ra vào ngày 22 hoặc 23/11 Dương lịch khi Mặt Trời ở 240 độ.

Đại Tuyết

Tuyết rơi dày hơn và không khí cũng lạnh hơn. Ở Việt Nam còn có thể xuất hiện băng giá ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Đại Tuyết diễn ra vào ngày 07 hoặc 08/12 Dương lịch khi Mặt Trời ở 255 độ.

Đông Chí

Giữa mùa đông, trời sáng muộn, tối sớm và nhiệt độ giảm rất nhanh. Đông Chí diễn ra vào ngày 21 hoặc 22/12 Dương lịch khi Mặt Trời ở 270 độ.

Tiểu Hân

Thời tiết chỉ lạnh vừa phải, dù có những đợt rét đậm nhưng không khắc nghiệt, cực đoan. Tiểu Hân diễn ra vào ngày 05 hoặc 06/01 Dương lịch khi Mặt Trời ở 285 độ.

Thời Đại Hán

Nhiệt độ lúc này rất thấp, không khí cực lạnh, thậm chí là lạnh cóng tay chân. Để bảo vệ cây trồng nông dân phải che phủ cẩn thận. Đây cũng là giai đoạn khí cuối cùng, hoàn thành chu kỳ 24 tiết khí. Thời Đại Hán diễn ra vào ngày 20 hoặc 21/01 Dương lịch khi Mặt Trời ở 300 độ.

XEM THÊM:

• Mặt trời mọc hướng nào? Cách sử dụng Mặt trời để xác định phương hướng
• Gió mùa là gì? Tìm hiểu ảnh hưởng của gió mùa tới đời sống và sản xuất
• Gió mùa Tây Nam là gì? Chi tiết về Gió mùa Tây Nam

Trên đây là thông tin về 24 tiết khí mà bạn nên nắm được cũng như cách tính cụ thể ra sao. Hãy tiếp tục theo dõi website của chúng tôi để có thể cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích.