Thổ cẩm là gì? Tổng hợp đặc trưng của tinh hoa thổ cẩm Việt Nam

Thổ cẩm được xem là dòng sản phẩm có truyền thống lâu đời, thể hiện nét đẹp tinh hoa trong ngành dệt may thủ công của người Việt. Hiện nay, các loại vải được làm từ thổ cẩm cũng trở thành xu hướng thời trang phổ biến được sử dụng rộng rãi. Vậy thổ cẩm là gì? Đâu là các loại thổ cẩm phổ biến? Bạn hãy cùng tiếp tục theo dõi bài viết sau để biết chi tiết nhé!

1. Thổ cẩm là gì?

Thổ cẩm là một loại vải được dệt thủ công từ các sợi vải có nguồn gốc từ cây lanh, cây gai và cây bông. Bề mặt của loại vải này thường có rất nhiều hoạ tiết, hoa văn nổi bật. Đó chính là nhờ vào quá trình dệt tỉ mỉ, chi tiết của người thợ làm vải.

Hiện nay, các loại vải thổ cẩm đều được dệt hoàn toàn từ thủ công, góp phần tạo ra những hoa văn độc đáo, rất đẹp và cuốn hút. Quá trình dệt vải thổ cẩm đều được thực hành dựa trên các khung cửi.

Vải thổ cẩm thường được làm từ các nghệ nhân là người dân tộc thiểu số. Mỗi hoa văn trên vải đều đại diện, thể hiện cho những bản sắc văn hóa riêng của các dân tộc. Chính vì những ưu điểm và giá trị vượt trội mà người dân Tây Nguyên thường sử dụng loại vải này để may trang phục.

2. Thổ cẩm được nhuộm màu thế nào?

Sau khi đã tìm hiểu thổ cẩm là gì vậy chúng được nhuộm màu từ đâu? Thông thường, các loại vải thổ cẩm đều được nhuộm màu từ các nguyên liệu thiên nhiên như:

• Màu đen: Vải thổ cẩm màu đen thường được nhuộm từ hỗn hợp của lá chàm hoặc các loại lá có màu xanh sẫm được ngâm với bùn tươi.
• Màu tím: Vải thổ cẩm màu tím được nhuộm từ màu của bắp cải tím, màu của củ dền.
• Màu xanh lam: Màu xanh lam có trên các loại vải thổ cẩm là được nhuộm từ vỏ các loại ốc. Chúng được nương lên và pha cùng với nước vôi trong, lá Krum hoặc lá chàm.
• Màu đỏ: Màu đỏ có trên vải thổ cẩm là được nhuộm từ lá cây Krung cổ thụ.
• Màu nâu đỏ: Để nhuộm được vải thổ cẩm màu nâu đỏ, người ta phải đun sôi vỏ cây, giấm và phèn chua sau đó nhuộm chúng chung với vải ở nhiệt độ khoảng 800 độ C.
• Màu vàng: Màu vàng nhuộm trên vải thổ cẩm được tạo ra từ củ nghệ và bột khoáng chứa chất hùng hoàng.

3. Quy trình sản xuất vải thổ cẩm

Thông thường, mỗi một vùng miền sẽ có các cách dệt vải thổ cẩm khác nhau. Tuy nhiên, đây chính là phương pháp phổ biến để tạo ra vải thổ cẩm:

3.1. Sơ chế bông

Để tạo nên vải thổ cẩm thì không thể thiếu bông vải. Những cây bông được trồng trong khoảng 6 tháng khi bông đã nở sẽ được mang đi thu hoạch vào những ngày có nắng.

Bông sau khi đã được thu hoạch sẽ được mang đi phơi khô. Sau đó, người thợ sẽ bật chúng bằng các loại dụng cụ chuyên dụng để giữ cho sợi bông được tơi và nhuyễn hơn. Cuối cùng là cán chúng lại để tạo sự liên kết giữa các sợi bông.

3.2. Kéo sợi

Vò con cúi: Người thợ sẽ lấy một ít sợi bông trải ra và dùng que tre có kích thước như chiếc đũa để vò cho bông cuộn chặt trên đầu que và sao cho to bằng đầu ngón chân cái. Bỗng một que bông như vậy sẽ được gọi là một con cúi.

Kéo sợi: Người thợ sẽ dùng từng một con cúi để kéo cuộn bông thành sợi vải. Vừa kéo, họ vừa cuộn sợi vải lại thành những ống chỉ với độ dài trong khoảng 15cm.

3.3. Xử lý vải

Ngâm cháo vải: Các sợi vải khi đã được kéo xong sẽ được ngâm vào nước cháo để xử lý. Phần vải sẽ được chia ra thành 2 phần, một phần sẽ được đem nhuộm trước khi dệt, phần còn lại sẽ được dệt rồi mới mang đi nhuộm.

Nhuộm chỉ: Những sợi chỉ được dùng để dệt hoa văn sẽ được mang đi nhuộm trước, nước nhuộm màu chỉ được làm chủ yếu từ thân cây hoặc các loại lá.

3.4. Mắc khung cửi

Mắc vải: Đây chính là một giai đoạn khó, đòi hỏi phải có sự khéo léo và am hiểu, rành nghề mới thực hiện được. Công việc này đòi hỏi cần phải có nhiều người tham gia, trong đó có người đứng đầu để giăng vải, những người còn lại sẽ dùng lượt to để đánh vải, giữ cho sợi vải không bị rối.

Lên khung cửi: Sau khi đã hoàn thành các bước trên, bạn sẽ được chuyển đến công đoạn đan co, sỏ khổ. Quá trình này bạn cần phải thực hiện theo mẫu thổ cẩm có sẵn để tránh bị làm sai.

3.5. Thành phẩm

Dệt vải: Vải thổ cẩm thường khó dệt hơn nhiều so với các loại vải khác. Vì để dệt được bạn cần phải nhớ từng hoa văn, từng con chỉ để chọn màu cho đúng, Nếu lỡ dệt sai hoặc bị quên, bạn cần phải tháo ngay và sửa ngay tại khúc đó.

Nhuộm vải: Vải thổ cẩm sau khi đã nhuộm xong sẽ được mang đi để nhuộm màu. Màu nền của vải thổ cẩm thường là màu đen, màu đỏ và màu nâu.

4. Thổ cẩm của các dân tộc có đặc trưng gì?

Mỗi một dân tộc sẽ có những mẫu vải thổ cẩm với các màu sắc, họa tiết hoa văn khác nhau. Chúng là biểu tượng cho từng tôn giáo, từng tín ngưỡng riêng của vùng miền. Dưới đây là những nét đẹp đặc trưng của từng loại vải thổ cẩm:

4.1. Thổ cẩm của người Khmer

Vải thổ cẩm Khmer được dệt một cách thuần thục mang đến những họa tiết hoa văn đầy tinh tế, độc đáo và tinh xảo. Thông thường, loại vải này sẽ được các nghệ nhân người Khmer dệt hoa văn trực tiếp ngay trên bề mặt vải.

4.2. Thổ cẩm của người H’ Mông

Vải thổ cẩm của người H’ Mông thường có hoạ tiết hoa văn hình chữ thập, hình chữ đinh. Chúng được chuyển biến một cách linh động và liên tục trên bề mặt vải. Ngoài ra, bạn còn dễ dàng thấy được sự kết hợp bởi những hoa văn hình quả trám và đường viền hình gãy khúc trên các loại vải thổ cẩm này.

4.3. Thổ cẩm của người Dao

Vải thổ cẩm của người Dao thường có hoạ tiết hoa văn đơn giản nhưng mật độ hoa văn sẽ nhiều hơn so với vải thổ cẩm ở các vùng miền khác. Màu sắc hoa văn trên vải thổ cẩm này chính là màu đỏ được thêu nổi bật trên nền vải đen.

4.4. Thổ cẩm của người H’rê

Vải thổ cẩm của người H’re chính là sự kết hợp hài hoà giữa người dao và người H’ mông. Với màu sắc tiêu biểu là đỏ và đen kết hợp với những họa tiết hoa văn có dạng hình thoi lớn, tạo thành hình của những con sông, con suối vô cùng thú vị và tinh tế.

4.5. Thổ cẩm của người Bana

Nhắc đến vải thổ cẩm của dân tộc Bana bạn sẽ bị cuốn hút bởi màu sắc chủ đạo là màu đen, đỏ và màu trắng. Cùng với đó là các hoạ tiết quen thuộc, bạn có thể bắt gặp trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày. Đồng thời, chúng còn là biểu tượng cho thiên nhiên, cho núi rừng, cho hoa lá.

3.6. Thổ cẩm của người Mường

Giống với người Bana, vải thổ cẩm của người Mường cũng tượng trưng cho thiên nhiên, núi rừng, chẳng hạn như hoa gấc, hoa hồi, quả trám, hoa dẻ…

3.7. Thổ cẩm của người Thái

Vải thổ cẩm của người Thái được thiết kế rất nổi bật và cuốn hút, chúng thường gây được sự chú ý bởi sự kết hợp hài hoà giữa các màu sắc khác nhau như đỏ, đen, tím, trắng, xanh lá cây. Những họa tiết này thường được trang trí đối xứng với nhau, thể hiện sự trường tồn của thiên nhiên, của vũ trụ.

4. Tổng hợp những ứng dụng của vải thổ cẩm trong đời sống

Hiện nay, vải thổ cẩm được sử dụng phổ biến trong cuộc sống. Chúng chính là vật liệu chính để may trang phục truyền thống cho nhiều dân tộc, thể hiện được bản sắc văn hoá và đặc điểm riêng của từng vùng miền. Ngoài ra, vải thổ cẩm cũng được dùng để may khăn choàng, làm túi xách hoặc thiết kế các bộ trang phục truyền thống để trình diễn thời trang.

>> Xem thêm: 

• Canvas là gì? Loại vải này có đặc tính nổi bật gì mà hot đến vậy?
• Vải Umi là gì? Tại sao lại được sử dụng phổ biến?

Bài viết trên đây là tổng hợp thông tin giải đáp thắc mắc thổ cẩm là gì? Hy vọng với những thông tin mà Vua Nệm chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu được quá trình sản xuất vải cũng như đặc điểm văn hoá đặc trưng mà loại vải này mang lại từ đó ứng dụng trong quá trình thiết kế, tạo thành các loại trang phục ấn tượng để lại điểm nhấn sâu sắc.