Blockchain là gì? Những điều cần biết về Blockchain

Trong nhiều năm gần đây, blockchain trở thành thuật ngữ được nhắc đến rất nhiều, không chỉ ở Việt Nam mà còn trên phạm vi toàn cầu. Nó là mối quan tâm của các quốc gia hiện nay. Mặc dù được nhắc đến rất nhiều nhưng nhiều người vẫn chưa thực sự hiểu blockchain là gì. Kèm theo đó là những vấn đề liên quan tới blockchain khiến mọi người rất tò mò.

Chẳng hạn như nó được ứng dụng ra sao? Ưu và nhược điểm của nó như thế nào? Trong bài viết này, Vua Nệm sẽ cùng các bạn tìm hiểu về blockchain – những điều cần biết về công nghệ đặc biệt này.

1. Blockchain là gì? Cơ chế hoạt động của blockchain

Không có gì lạ khi nhiều người không biết blockchain là gì. Bởi đây là một công nghệ mới chỉ mới hình thành và được ứng dụng trong một vài năm qua. Nó chưa thực sự quá phổ biến và được phổ cập rộng rãi. Vậy hiểu như thế nào về công nghệ này? Cơ chế hoạt động của nó ra sao? Tất cả sẽ được lý giải ở phần đầu tiên này của bài viết.

1.1. Định nghĩa về blockchain

Người ta thường ví blockchain như một cuốn sổ cái. Đây cũng được xem là cách nói “nôm na” dễ hiểu nhất về công nghệ này. Nghĩa là sao? Rất đơn giản, nó là một cuốn sổ lớn có ghi chép và lưu trữ lại các thông tin và truyền tải thông tin đó.

Blockchain thực tế khá phức tạp, nhưng khái niệm cốt lõi của nó thực sự khá đơn giản. Blockchain là một loại cơ sở dữ liệu. Nó là tập hợp thông tin được lưu trữ dưới dạng điện tử trên hệ thống máy tính hay còn gọi là chuỗi khối.

Nói cách khác, một chuỗi khối thu thập thông tin với nhau theo các nhóm (còn được gọi là các khối), chúng chứa các tập hợp thông tin. Các nhóm/khối có khả năng lưu trữ nhất định. Khi thông tin trong khối được lấp đầy sẽ tự động được liên kết với khối đã được lấp đầy trước đó, tạo thành một chuỗi dữ liệu được gọi là “blockchain”.

Tất cả thông tin mới được bổ sung sau đó được tập hợp thành một khối mới và trở thành một khối trong chuỗi khối. Hệ thống thông tin sẽ được chia sẻ cho mọi người tham gia vào mạng lưới mạng lưới blockchain. Trong cùng một thời điểm, nhiều người có thể cùng lúc truy cập vào hệ thống cơ sở dữ liệu này để tìm kiếm, lọc thông tin.

Tóm lại, trả lời cho câu hỏi blockchain là gì thì câu trả lời sẽ như sau: Công nghệ chuỗi khối Blockchain là một cuốn sổ cái ghi chép và lưu trữ thông tin các giao dịch. Có thể nói đây là một cơ sở dữ liệu được tổ chức thành liên kết dạng chuỗi của các khối thông tin (block). Nó cho phép phát triển và mở rộng theo thời gian, nghĩa là bất cứ khi nào có những dữ liệu mới thì sẽ hình thành thêm các khối mới.

1.2. Cách thức hoạt động của blockchain

Về cơ chế hoạt động của blockchain, nó sẽ được thực hiện theo cách thức sau:

Khi mỗi giao dịch xảy ra, nó được ghi lại dưới dạng “khối” dữ liệu: Các giao dịch xảy ra sẽ cho thấy sự chuyển động của một tài sản có thể là hữu hình (sản phẩm) hoặc vô hình (trí tuệ). Khối dữ liệu có thể ghi lại thông tin liên quan đến giao dịch như: địa điểm, thời gian, người tham gia, số tiền giao dịch…và thậm chí cả tình trạng tài sản.

Qua đó, bạn có thể kiểm tra lại các thông tin của giao dịch như số lượng sản phẩm, hàng hóa, số tiền phải trả, hàng nhận ở đâu, khi nào được hàng, tình trạng hàng hóa ra sao…

Mỗi khối được kết nối với những khối trước và sau nó: Các khối dữ liệu đã được ghi lại tạo thành một chuỗi dữ liệu khi một tài sản di chuyển từ nơi này sang nơi khác hoặc quyền sở hữu được chuyển đổi.

Các khối xác nhận thời gian và trình tự giao dịch chính xác. Mỗi khối sẽ được kết nối với những khối trước và khối sau nó. Chúng được liên kết an toàn với nhau để ngăn chặn bất kỳ khối nào bị thay đổi hoặc một khối được chèn vào giữa hai khối hiện có.

Chuỗi khối không thể thay đổi hoặc làm giả: Mỗi khối bổ sung tăng cường xác minh với khối trước đó và tạo nên một chuỗi khối (blockchain) hoàn chỉnh được công nhận và lưu trữ lại gần như bất biến.

Nghĩa là các dữ liệu trong chuỗi khối không thể sửa, nếu sửa sẽ lưu lại lịch sử và được lưu trữ lại mãi mãi. Điều này loại bỏ khả năng giả mạo bởi những tác nhân có hại và xây dựng một sổ cái các giao dịch mà bạn và các thành viên mạng blockchain khác có thể tin tưởng.

Nói cách khác, khi mỗi khối được tải vào sổ cái, nó được liên kết đến khối trước bằng cách sử dụng những mã băm (hash) tương ứng của chúng. Điều này tạo thành một bản ghi hoàn toàn có thể theo dõi và không thể giả mạo trong chuỗi khối.

2. Các thuộc tính của Blockchain

Thông qua cơ chế hoạt động của blockchain như đã nói ở trên, có thể tóm gọn lại một số thuộc tính của nó như sau:

2.1. Tính phân quyền trong blockchain

Quyền kiểm soát hệ thống blockchain được phân chia cho tất cả người dùng trong mạng lưới, không có điểm kiểm soát duy nhất nào. Không một tổ chức nào có thể đơn phương tắt hệ thống giao dịch. Kể cả khi một tổ chức nào đó tham gia hệ thống bị loại bỏ thì hệ thống vẫn tồn tại.

2.2. Tính minh bạch trong chuỗi khối

Do tính chất phi tập trung của chuỗi khối, tất cả các giao dịch có thể được xem một cách minh bạch. Nó cho phép bất kỳ ai cũng có thể xem các giao dịch diễn ra trực tiếp.

Nếu bạn muốn, bạn có thể theo dõi giao dịch ở bất cứ đâu. Hơn nữa, thông tin luôn được ghi nhận, bất kỳ động thái nào của bên đối tác tham gia giao thương cũng được ghi lại chi tiết và công khai.

2.3. Tính bảo mật – thuộc tính nổi bật của blockchain

Công nghệ chuỗi khối giải quyết các vấn đề về bảo mật và đem lại sự tin tưởng cho người dùng. Đầu tiên, các khối mới luôn được lưu trữ tuyến tính và theo thứ tự thời gian.

Nghĩa là, các khối mới luôn được thêm vào “phần cuối” của chuỗi khối (blockchain). Sau đó, khi một khối đã được thêm vào cuối chuỗi khối, rất khó để quay lại và thay đổi nội dung của khối trừ khi đa số đạt được sự đồng thuận.

Đó là bởi vì mỗi khối chứa hàm băm (hash) riêng của nó, cùng với hàm băm (hash) của khối trước nó. Mã băm được tạo ra bởi một hàm toán học biến thông tin kỹ thuật số thành một chuỗi số và chữ cái. Nếu thông tin đó được chỉnh sửa theo bất kỳ cách nào, mã băm cũng sẽ thay đổi. Đây là lý do tại sao điều đó quan trọng đối với bảo mật.

Giả sử một hacker muốn thay đổi chuỗi khối và đánh cắp tiền từ những người khác. Nếu họ thay đổi dữ liệu, nó sẽ không còn phù hợp với dữ liệu của người khác đã có trước đó. Khi mọi người khác tham chiếu chéo các dữ liệu của họ với nhau, họ sẽ thấy sự khác biệt, phiên bản chuỗi của hacker đó sẽ bị loại bỏ và được cho là bất hợp pháp. 

Như vậy, bất cứ ai tham gia vào mạng lưới đều phải sử dụng các chương trình đã mã hóa và cho phép người tham gia trao đổi thông tin một cách riêng tư và được đảm bảo bí mật của riêng họ. Hơn nữa, thông tin dữ liệu trong chuỗi khối gần như không thể thay đổi và không thể làm giả.

2.4. Thuộc tính quyền sở hữu của blockchain

Blockchain ngăn chặn việc trùng lặp người dùng. Đồng thời, nó còn khẳng định quyền sở hữu của mỗi sản phẩm (ví dụ tiền mã hóa) được lưu thông, cũng như đảm bảo mỗi giao dịch là bất biến và không thể hủy bỏ.

Nghĩa là người dùng không thể giao dịch những tài sản không phải là của mình trên blockchain. Không kể là tài sản hữu hình hay vô hình, từ bất động sản đến sản phẩm trí tuệ.

Mặt khác, chúng ta cũng không thể giao dịch những thứ không được ủy quyền với vai trò là người đại diện, trừ khi bạn là luật sư hoặc giám đốc công ty – người được ủy quyền từ một người, một tổ chức nào đó.

2.5. Hợp đồng thông minh

Công nghệ blockchain có thể tự động tự động tạo ra các điều kiện và tiến hành các thỏa thuận của hệ thống máy tính. Tất cả quá trình hoạt động của hợp đồng thông minh đều được thực thi một cách tự động và không có bất kỳ sự can thiệp nào từ bên ngoài. Có thể nói hợp đồng thông minh là sự tiến hóa của blockchain.

Một hợp đồng thông minh có thể xác định các điều kiện để chuyển nhượng trái phiếu công ty, bao gồm các điều khoản về việc thanh toán bảo hiểm du lịch và nhiều vấn đề khác.

3. Ưu điểm và nhược điểm của blockchain

3.1. Ưu điểm của blockchain

Các hoạt động giao dịch thông thường thường lãng phí nhiều công sức vào việc lưu trữ hồ sơ, tránh trùng lặp và cần xác nhận của bên thứ ba. Hệ thống lưu trữ hồ sơ có thể dễ bị lừa đảo và tấn công mạng. Các yếu tố không minh bạch có thể làm chậm quá trình xác minh dữ liệu.

Và với sự xuất hiện của IoT (mạng kết nối các đồ vật và thiết bị thông qua cảm biến, phần mềm…), khối lượng giao dịch đã bùng nổ. Tất cả những điều này làm chậm lại hoạt động kinh doanh, hạn chế lợi nhuận. Blockchain ra đời sẽ mang tới nhiều thay đổi to lớn.

Độ chính xác cao: Các giao dịch trên mạng blockchain được chấp thuận bởi một mạng lưới hàng nghìn máy tính. Điều này loại bỏ hầu như tất cả sự tham gia của con người trong quá trình xác minh, dẫn đến ít sai sót của con người hơn và ghi lại thông tin chính xác. Ngay cả khi một máy tính trên mạng mắc lỗi tính toán, lỗi sẽ chỉ xảy ra với một bản sao của chuỗi khối.

Giảm chi phí khi giao dịch: Thông thường, người tiêu dùng trả tiền cho ngân hàng để xác minh một giao dịch hoặc trả tiền cho một công chứng viên để ký một văn bản… Blockchain loại bỏ nhu cầu xác minh của bên thứ ba và cùng với đó là các chi phí liên quan của họ. Nhờ đó nó giúp người dùng giảm chi phí trong các giao dịch.

Phân quyền: Blockchain được sao chép và trải rộng trên một mạng máy tính. Bất cứ khi nào một khối mới được thêm vào blockchain, mọi máy tính trên mạng đều cập nhật sự thay đổi. Bằng cách truyền bá thông tin đó trên một mạng lưới, thay vì lưu trữ nó trong một cơ sở dữ liệu trung tâm, blockchain trở nên khó giả mạo hơn.

Nếu một bản sao của blockchain rơi vào tay của một tin tặc, thì chỉ có một bản sao thông tin bị xâm phạm mà không phải toàn bộ hệ thống.

Giao dịch tiện lợi, nhanh chóng: Các giao dịch được thực hiện thông qua một cơ quan trung ương có thể mất đến vài ngày để giải quyết. Trong khi các tổ chức tài chính hoạt động trong giờ làm việc 8 tiếng một ngày, năm ngày một tuần, thì blockchain hoạt động 24 giờ một ngày, bảy ngày một tuần và 365 ngày một năm.

Các giao dịch có thể được hoàn thành trong ít nhất mười phút và có thể được coi là an toàn chỉ sau vài giờ. Điều này đặc biệt hữu ích cho các giao dịch xuyên biên giới, thường mất nhiều thời gian hơn do các vấn đề về múi giờ và thực tế là tất cả các bên phải xác nhận việc xử lý thanh toán.

Giao dịch cá nhân thuận tiện: Nhiều mạng blockchain hoạt động như cơ sở dữ liệu công khai, có nghĩa là bất kỳ ai có kết nối internet đều có thể xem danh sách lịch sử giao dịch của mạng. Đồng thời nó đảm bảo sự bảo mật thông tin cá nhân.

Khi người dùng thực hiện các giao dịch công khai, mã duy nhất của họ được gọi là khóa công khai và được ghi lại trên blockchain chứ không phải thông tin cá nhân của họ. Những người khác không thể truy cập thông tin nhận dạng về người dùng thực hiện các giao dịch đó.

Giao dịch an toàn: Khi một giao dịch được ghi lại, tính xác thực của nó phải được xác minh bởi mạng blockchain. Hàng nghìn máy tính trên blockchain nhanh chóng xác nhận các chi tiết của giao dịch là chính xác. Sau khi một máy tính đã xác thực giao dịch, nó sẽ được thêm vào khối blockchain.

Mỗi khối trên blockchain chứa hàm băm (hash) duy nhất của riêng nó cùng với hàm băm duy nhất của khối trước nó. Khi thông tin trên một khối được chỉnh sửa theo bất kỳ cách nào, mã băm của khối đó sẽ thay đổi — tuy nhiên, mã băm trên khối sau nó thì không. Sự khác biệt này khiến thông tin trên blockchain rất khó bị thay đổi nên đảm bảo độ an toàn gần như tuyệt đối.

3.2. Những thách thức của blockchain là gì?

Mặc dù có những ưu điểm đáng kể, nhưng blockchain cũng có những thách thức đáng kể trong việc áp dụng nó. Các rào cản đối với việc áp dụng công nghệ blockchain ngày nay không chỉ là kỹ thuật. Những thách thức thực sự là chính trị và quy định. Cụ thể:

Chi phí công nghệ cao: Mặc dù blockchain có thể giúp người dùng tiết kiệm tiền cho giao dịch, nhưng công nghệ này không phải miễn phí.

Tốc độ không hiệu quả: Bitcoin là một nghiên cứu điển hình hoàn hảo cho sự kém hiệu quả có thể thấy của blockchain. Ví dụ như hệ thống “bằng chứng công việc” của Bitcoin mất khoảng mười phút để thêm một khối mới vào blockchain.

Với tốc độ đó, người ta ước tính rằng mạng blockchain chỉ có thể quản lý khoảng bảy giao dịch mỗi giây. Ngay cả các loại tiền điện tử khác như Ethereum hoạt động tốt hơn bitcoin, nhưng chúng vẫn bị giới hạn bởi blockchain. Các giải pháp cho vấn đề này đã được phát triển trong nhiều năm qua. Hiện có các blockchain đang cho thấy tốc độ nhanh hơn với hơn 30.000 giao dịch mỗi giây.

Hoạt động bất hợp pháp: Trong khi tính bảo mật trên mạng blockchain bảo vệ người dùng khỏi các vụ tấn công và bảo vệ quyền riêng tư. Tuy nhiên, nó cũng cho phép giao dịch và hoạt động bất hợp pháp trên mạng blockchain.

Nhiều trang web cho phép người dùng duyệt trang web mà không bị theo dõi, quản lý và thực hiện các giao dịch mua bất hợp pháp bằng Bitcoin hoặc các loại tiền điện tử khác. Nó cho phép bất kỳ ai truy cập vào các tài khoản tài chính nhưng cũng cho phép tội phạm giao dịch dễ dàng hơn.

Quy định của chính phủ: Nhiều người đã bày tỏ lo ngại về quy định của chính phủ đối với tiền điện tử. Các quy định, luật lệ của chính phủ có thể khiến việc sở hữu tiền điện tử hoặc tham gia vào mạng blockchain của công dân là bất hợp pháp.

Tóm lại, blockchain là một loại cơ sở dữ liệu cụ thể. Nó khác với một cơ sở

dữ liệu thông thường ở cách nó lưu trữ thông tin. Các blockchain lưu trữ dữ liệu trong các khối sau đó được liên kết với nhau. Khi dữ liệu mới đến, nó được nhập vào một khối mới. Khi khối chứa đầy dữ liệu, nó sẽ được xâu chuỗi vào khối trước đó, điều này làm cho dữ liệu được liên kết với nhau theo thứ tự thời gian.

Trong trường hợp của Bitcoin, blockchain được sử dụng theo cách phi tập trung để không có cá nhân hoặc nhóm nào có quyền kiểm soát — thay vào đó, tất cả người dùng đều giữ quyền kiểm soát chung. Các blockchain phi tập trung là bất biến, có nghĩa là dữ liệu đã nhập là không thể thay đổi. Đối với Bitcoin, điều này có nghĩa là các giao dịch được ghi lại vĩnh viễn và bất kỳ ai cũng có thể xem được giao dịch.

Blockchain vẫn còn là một khái niệm khá mới ở nước ta và cần có thời gian để tìm hiểu, áp dụng một cách phù hợp để tạo ra lợi ích. Hy vọng với những thông tin trên đây các bạn đã hiểu blockchain là gì và có cái nhìn tổng quát về công nghệ này.