Nhật thực là gì? Bao lâu sẽ xảy ra nhật thực một lần?

Nhật thực là hiện tượng thiên văn rất hiếm khi xảy ra. Chính vì thế, mỗi khi xuất hiện nó đều gây được sự tò mò, quan tâm chú ý của đông đảo mọi người, đặc biệt là những người yêu thích các hiện tượng khoa học trong tự nhiên. Vậy nhật thực là gì? Bao lâu sẽ xảy ra nhật thực một lần? Hãy cùng Vua Nệm tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!

1. Nhật thực là gì?

Nhật thực là hiện tượng xảy ra khi mặt trăng đi qua giữa trái đất và mặt trời cùng nằm trên một đường thẳng. Khi xảy ra hiện tượng này, nếu bạn quan sát từ vị trí trái đất, sẽ thấy mặt trăng che mất một phần hoặc toàn bộ mặt trời. 

Để giải thích cho hiện tượng thiên văn này, các nhà khoa học đã nghiên cứu và lý giải như sau: trái đất sẽ chuyển động xung quanh mặt trời, còn mặt trăng lại xoay quanh trái đất. Chính vì thế, trong 1 chu kỳ, mặt trăng sẽ đi qua vị trí nằm giữa trái đất và mặt trời một lần. 

Tuy nhiên, do 2 quỹ đạo này lệch nhau 5 độ, nên không phải lúc nào mặt trăng cũng đi qua đường cắt giữa mặt trời và trái đất. Đây cũng chính là lý do tượng nhật thực hiếm khi xảy ra.

Các thông tin khác về nhật thực:

• Nhật thực chỉ xảy ra vào ban ngày.
• Nhật thực sẽ quan sát được ở những nơi nằm trong bóng tối hoặc nửa bóng tối.
• Tần suất của nhật thực: số lần xảy ra ít nhất là 2 lần và nhiều nhất là 5 lần/  năm.

2. Phân loại nhật thực

Nhật thực hiện được chia thành 4 loại chính là: nhật thực toàn phần, nhật thực một phần, nhật thực hình khuyên và nhật thực lai. Trong đó, đặc điểm của từng loại nhật thực này sẽ như sau:

2.1. Nhật thực toàn phần

Nhật thực toàn phần là thuật ngữ dùng để chỉ phần đĩa tối của mặt trăng che khuất hoàn toàn mặt trời. Khi quan sát từ trái đất sẽ chỉ thấy được vầng ánh sáng xung quanh mặt trời. 

Trong thời gian diễn ra nhật thực, bạn sẽ chỉ quan sát được 1 dải hẹp của hiện tượng này khi ngắm từ trái đất.

Và để an toàn cho mắt, bạn cần dùng các thiết bị chuyên dụng để bảo vệ mắt, quan sát nhật thực, tránh bị hỏng mắt.  

2.2. Nhật thực một phần

Khác với nhật thực toàn phần thì nhật thực một phần sẽ xảy ra khi mặt trời và mặt trăng không nằm trên cùng 1 đường thẳng. Lúc này, mặt trăng sẽ chỉ che khuất một phần mặt trời. Hiện tượng này sẽ được quan sát ở nhiều nơi trên trái đất, phía ngoài đường đi của nhật thực trung tâm.

Đặc điểm của nhật thực 1 phần là sẽ không làm ảnh hưởng nhiều tới độ sáng của mặt trời, vì thông thường cần có độ che khuất tới hơn 90% mắt thường mới có thể nhận thấy bóng tối, do mặt trời bị che đi.

Tất nhiên, khi quan sát bằng các thiết bị thiên văn chuyên dụng từ trái đất, con người vẫn có thể nhìn thấy hiện tượng này. 

Chú ý là phải bảo vệ mắt bằng thiết bị chuyên dụng khi quan sát nhật thực một phần.

2.3. Nhật thực hình khuyên

Nhật thực hình khuyên sẽ xuất hiện khi cả mặt trời và mặt trăng cùng nằm trên 1 đường thẳng, nhưng kích cỡ biểu kiến của mặt trăng lại nhỏ hơn kích cỡ biểu kiến của mặt trời. Do vậy, bạn sẽ nhìn thấy mặt trời như một vòng đai hào quang rực rỡ bao quanh lấy mặt trăng.

Về thời gian diễn ra nhật thực hình khuyên thường kéo dài trong vòng vài phút, lâu hơn so với hiện tượng nhật thực toàn phần.

2.4. Nhật thực lai

Nhật thực lai là hiện tượng khá hiếm khi xảy ra. Nó là kiểu trung gian giữa nhật thực toàn phần và nhật thực hình khuyên. Chính vì thế, ở một số nơi trên trái đất sẽ nhìn ra nhật thực toàn phần, còn một số nơi khác lại quan sát thấy nhật thực hình khuyên.

3. Dự báo hiện tượng nhật thực trong các năm tiếp theo

Nếu bạn đang tò mò muốn biết hiện tượng nhật thực trong những năm tiếp theo xảy ra khi nào thì các dự báo dưới đây sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi:

• Năm 2023: nhật thực sẽ diễn ra vào các ngày 20/4/2023 và ngày 14/10/2023. Tuy nhiên, theo dự báo tại Việt Nam chỉ nhìn thấy mặt trời bị che khuất khoảng 5% (tức là chỉ quan sát được nhật thực hình khuyên). Để xem được nhật thực toàn phần vào năm 2023, những người yêu thích khám phá có thể tới Tây Úc để trải nghiệm. Bởi đây được dự đoán là khu vực sẽ nhìn thấy nhật thực toàn phần.
• Vào năm 2024: dự báo nhật thực sẽ diễn ra vào ngày 8/4/2023 và ngày 2/10/2023. Tại Việt Nam sẽ không ngắm được hiện tượng này xảy ra. Để ngắm nhật thực toàn phần trong năm 2024, bạn có thể tới khu vực Mexico.
• Vào năm 2025: dự báo nhật thực sẽ diễn ra vào ngày 29/3/2025 và ngày 21/9/2025. Tại Việt Nam sẽ không nhìn thấy hiện tượng này xảy ra. 
• Vào các năm 2027 và 2028, tại Việt Nam có thể quan sát thấy hiện tượng này, tuy nhiên phần trăm bị che khuất là rất thấp. Năm 2027 tỉ lệ che phủ là 15% và 2028 tỷ lệ che phủ là 30%.
• Tuy nhiên, tin vui là tới năm 2031 tại Việt Nam bạn có thể quan sát được hiện tượng nhật thực một cách rõ ràng nhất với tỉ lệ che phủ lên tớ 80%.

4. Cách để xem hiện tượng nhật thực an toàn cho mắt

Nhật thực là hiện tượng thú vị hiếm xảy ra, nên với những ai có tính tò mò hay yêu thích các hiện tượng thiên văn thì đây quả thực là cơ hội tuyệt vời để khám phá. Tuy nhiên, để ngắm nhật thực một cách an toàn, bạn cần lưu ý những điểm sau:

• Theo khuyến cáo từ NASA đưa ra: không được nhìn trực tiếp vào mặt trời mà không có thiết bị chuyên dụng bảo vệ mắt. Kể cả việc sử dụng kính râm hay kính chống nắng cũng không nên. Vì các loại kính này có thể giảm được lượng ánh sáng chiếu vào mắt, nhưng lại không có khả năng cản tia cực tím cường độ cao. Nên có thể gây hại cho mắt.
• Đặc biệt, không được nhìn mặt trời qua các loại như: ống nhòm hay kính thiên văn chưa có kính lọc phù hợp. Vì như vậy, kính sẽ là điểm hội tụ của ánh sáng mặt trời và có thể đốt cháy võng mạc mắt trong tích tắc.
• Bạn có thể quan sát nhật thực bằng cách sau: tạo một lỗ thủng nhỏ bằng đầu bút chì trên giấy. Sau đó, để ánh sáng mặt trời chiếu qua lỗ trên màn hình tạm thời là một tờ giấy khác. Hình ảnh trên màn hình tạm thời mà bạn quan sát được sẽ đảm bảo an toàn cho mắt của bạn.
• Ngoài ra, để có thể ngắm chuyên nghiệp hơn, bạn có thể mua loại kính mắt chuyên dụng dùng để ngắm nhật thực. Loại kính này nhìn có vẻ giống kính râm thông thường, tuy nhiên nó đã được thiết kế thêm lớp chặn bức xạ nguy hại từ mặt trời, nên sẽ an toàn cho mắt.
• Nếu muốn quan sát nhật thực bằng ống nhòm hay kính thiên văn, bạn nên mua thêm thiết bị lọc ánh sáng (hay còn được gọi là tấm lọc mặt trời).  Cách làm này sẽ bảo vệ mắt bạn khỏi các rủi ro khi ngắm nhật thực.  

>> Xem thêm: Mặt trời mọc hướng nào? Cách sử dụng Mặt trời để xác định phương hướng

5. Kết luận

Như vậy, Vua Nệm vừa giới thiệu tới bạn tất tần tật các thông tin liên quan đến nhật thực và cách để ngắm nhật thực an toàn nhất. Hy vọng rằng, những thông tin hữu ích trong bài viết này sẽ giúp bạn có được những trải nghiệm thú vị nhất khi ngắm nhật thực.